Determinizm geograficzny

Określenie "determinizm" ma pochodzenie łacińskie: "determinatio" oznacza "kondycjonowanie", "definicja". Używanie tego słowa z reguły oznacza zdolność niektórych do określania innych. Tak więc np. Aksjomaty obecne w teorii logicznej określają twierdzenia, które mają być wyprowadzone. Lub, na przykład, przyczyny są w stanie określić konsekwencje z nich wynikające. Z tego punktu widzenia istnieje ścisły związek kondycjonowania z różnymi uzasadnieniami. Istnieją różne typy determinizmu: sztywne, probabilistyczne, ostateczne i inne.

Wielu myślicieli w tej czy innej formie podniosło kwestię wpływu czynników środowiskowych na przepływ życia w społeczeństwie. W tym przypadku determinizm filozofii rozwijał się w warunkach przejścia myśli społecznej i filozoficznej z porównania natury i społeczeństwa w globalnym sensie do badania oddziaływania konkretnych czynników środowiskowych (ulg, zasobów naturalnych, klimatu i innych) na pewne zjawiska i procesy w społeczeństwie (struktura polityczna, produktywność Siły, wzrost liczby ludności itp.).

Biorąc pod uwagę znaczenie czynników środowiskowych, myślicieli doszły do dwóch logicznych skrajności. Jednym z nich jest mechaniczny determinizm geograficzny. Według niego, wszystkie działania ludzi są uwarunkowane tylko przez ich naturalne środowisko. Drugą skrajnością jest absolutny determinizm kulturowy. W tym przypadku podkreślono, że postrzeganie środowiska jako takiego, a także jego znaczenia dla społeczeństwa, zależy wyłącznie od kultury. Dlatego wyjaśnienie aktywności ludzkiej powinno być tylko kulturologiczne. Nie uwzględniało to jednak faktu, że możliwości kulturowe są również zależne od warunków naturalnych.

Geograficzny determinizm był powszechnie uznawany od początku drugiej połowy XIX wieku. Prototypem teorii była doktryna darwinowska doboru naturalnego. Geograficzny determinizm w tamtych czasach był dość wyraźnie uzasadniony z punktu widzenia nauk przyrodniczych. Jednym z pozytywnych momentów rozwoju teorii w tamtym okresie była uwaga na ekologię i rozmieszczenie ludności na tym obszarze. W tym, niektórzy autorzy widzą początki nowoczesnej nauki – ekologia społeczna.

Geograficzny determinizm był rozpowszechniony i popularyzowany dzięki teorii Mechnikowa. Rosyjski myśliciel, przedstawiając podstawowe postulaty jego koncepcji historioficznej, zajmował się przede wszystkim analizą zagadnienia wolności człowieka, gdyż uważał, że określał on charakter cywilizacji ludzkiej.

Wiele pomysłów wyrażonych przez Mechnikow jest w zgodzie z ideami Marksa. Ten ostatni uważał, że ojczyzna kapitału jest umiarkowanym, a nie tropikalnym pasem, a naturalny podział pracy oparty jest na różnicowaniu gleby i różnorodności naturalnych produktów, a nie na bezwzględnej płodności ziemi. W tym samym czasie Marks wierzył, że warunki naturalne są tylko okazją do uzyskania nadwyżki produktu, a nie tworzenia go na własną rękę. Zgodnie z koncepcją Marksa, warunki naturalne związane były z produkcją materiałową, a wpływ tych warunków na działalność ludzi był brany pod uwagę poprzez pryzmat procesu produkcyjnego.

Powracając do teorii historiozoficznej Mechnikowa należy zauważyć, że myślenie uważało wielkie rzeki za główny czynnik determinujący samo pochodzenie i późniejszy rozwój cywilizacji. Myśliciel pisał, że różne kultury miały silne różnice z powodu izolacji od siebie.

Przeprowadzając porównawczą analizę kultury starożytnego Wschodu i Zachodu, Mechnikow doszedł do wniosku, że Zachód jest lepszy we wszystkich aspektach wschodu. To, zdaniem myślicieli, było spowodowane geograficznymi zaletami zachodnich terytoriów.